منشور انتظار قسمت22

 

اسْتَنْقِذْ بِهِ عِبَادَكَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الذُّلِّ وَ انْعَشْ‏ بِهِ الْبِلَاد

درشرح دعای عصر غیبت به  عبارتی رسیدیم که  از پروردگار درخواست می کند :

پروردگارا با ظهور حجت خود حضرت  امام عصر عج شهر ها و  سرزمین ها را  زندگی بخشیده و  از پستی فقر و تنگدستى به رفاه و ثروت رسانيده جایگاهش را بلند گردان.

برای آن که به مفهوم دقیق تری از این دعا دست پیدا نماییم به بررسی معنای لغات می پردازیم:

نَعَشَ‏- نَعْشاً هُ اللّهُ: خداوند او را بلند مرتبه كرد، او را از نابودى رهائى داد، او را پس از فقر و تنگدستى به رفاه و ثروت رسانيد، ( فرهنگ ابجدی ص  922  )

امام صادق ع ضمن حدیثی می فرمایند:

....وَ إِذَا تَوَاضَعَ رَفَعَهَا  اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ قَالَ لَهُ انْتَعِشْ نَعَشَكَ‏ اللَّهُ فَلَا يَزَالُ أَصْغَرَ النَّاسِ فِي نَفْسِهِ وَ أَرْفَعَ النَّاسِ فِي أَعْيُنِ النَّاس ‏)جهاد النفس وسائل الشيعة / ترجمه صحت، ص: 269(

و زمانى كه بنده تواضع كند فرشته به او مى‏گويد: سرافرازى كن، خدا سرافرازت كند، سپس او نزد خود خوارترين مردم و در پيش چشم مردم سرافرازترين آنان باشد.

 گاه انعش همان معنی أَحْيِ را دارد  که هم حیات و سلامت ظاهری ست هم  حیات  و هستی معنوی در آیه زیر آمده:

يُنَزِّلُ‏ مِنَ السَّماءِ ماءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُون‏

امام  موسی بن جعفر ع در  توضیح آیه فوق چنین می فرمایند:

عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع‏ فِي‏قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها  قَالَ لَيْسَ يُحْيِيهَا بِالْقَطْرِ  وَ لَكِنْ يَبْعَثُ اللَّهُ رِجَالًا فَيُحْيُونَ الْعَدْلَ فَتُحْيَا الْأَرْضُ لِإِحْيَاءِ الْعَدْلِ وَ لَإِقَامَةُ الْحَدِّ لِلَّهِ أَنْفَعُ فِي الْأَرْضِ مِنَ الْقَطْرِ أَرْبَعِينَ صَبَاح.) الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏7، ص: 174(

امام كاظم عليه السلام درباره فرموده خداوند عز و جل: زمين را پس از مردنش حيات مى‏بخشد، بيان داشت:

«منظور اين نيست كه خداوند با باران‏ زمين را زنده‏ مى‏سازد، بلكه مردانى را بر مى‏انگيزد كه آنان عدل‏ را احيا مى‏كنند و زمين با احياى عدل‏ زنده‏ مى‏شود و اجراى يك حدّ براى زمين، از باران‏ چهل صبح [روز] سودمندتر است .»  )منابع فقه شيعه (ترجمه جامع أحاديث الشيعة) ؛ ج‏30 ؛ ص497(

همچنین انعاش، علاوه بر احیاء نوعی عمران و آبادانی نیز معنی می دهد.

در دعای عهد می خوانیم:  وَ اعْمُرِ اللَّهُمَ‏ بِهِ‏ بِلَادَكَ‏ ...

البته انعاش نسبت به احیا و عمران مفهومی عمیق تر داشته و علاوه بر زنده کردن و آبادانی ظاهری بالا بردن وعزت و عظمت بخشیدن را نیز به همراه می آورد.

قال علی عليه السّلام: «و في أيدينا بعد فضل النبوّة الّتي أذللنا بها العزيز و نعشنا بها الذليل‏

... فضيلت‏ نبوت‏ به دست ماست كه با آن عزيز را خوار، و ذليل را بلند مقام ساختيم.

(نهج البلاغه  / ترجمه انصاريان، ص: 593 پاسخ امير مؤمنان (ع) به نامه‏ معاویه )

کما این که درحدیثی از معراج آمده:

... وَ أَحْيِ بِهِ عِبَادَك‏ بالقائم المهدي أعمر أرضي بتسبيحي و تقديسي و تهليلي و تمجيدي، و به أطهّر الأرض من أعدائي و به أحيي عبادي و بلادي‏ و به أظهر الكنوز و الذخائر و أظهره على الأسرار و الضمائر، و أنصره بأوليائي و أمده بملائكتي فهو وليّي حقا و مهديّ عبادي صدقا.(بحار الأنوار: 23/ 128 ح 58.)

و به قائم از شما زمينم‏ را آباد سازم به تسبيح‏ و تهليل و تقديس‏ و تكبير و تمجيدم و بوسيله او زمين را از دشمنان خود پاك كنم و به دوستانم ارث دهم و باو كلمه كفار بخودم را پست سازم و كلمه خود را برافرازم و باو بندگانم و بلادم را زنده كنم و گنجها و ذخائرش بخواست خودم عيان كنم، او را بر اسرار و درون ها باراده خود مطلع سازم و بفرشتگان خود كمك دهم تا او را براى اجراى امر من و اعلان دينم تاييد كنند، اوست سرپرست بندگانم بدرستى و رهبر بندگانم براستى.

دراینجا تسبیح و تحلیل و ذکر و یاد خداوند را عامل آبادانی و تجدید حیات  معنوی زمین در عصر ظهور معرفی می شود.

شهرها از چه می میرند؟

عوامل متعددی را می توان در مورد نابودی بلاد و شهر ها نام برد که بعضی از آنها حیات مادی و ظاهری شهر ها را به خطر می اندازند و برخی نیز حیات معنوی آن ها را....

به عنوان مثال یک عامل مهم نابودی شهرها انواع آلودگی است:

    آلودگی محیط به ویژه در جوامع صنعتی پیشرفته به صورت یك مسئله عمومی درآمده است و صاحبان سرمایه‌های كلان بی‌محابا و بدون توجه به پیامدهای ناگوارعوامل اصلی حیات را پلید و ناپاك گردانده‌اند. به عنوان مثال، آلودگی هوا به وسیله مه دود، هوای بیشتر شهرهای صنعتی را ناخوشایند و ناسالم ساخته و باعث شیوع بیماریهای دستگاه تنفسی به خصوص آماس نایژه (برونشیت) گشته است. این آلودگی قربانیان تدریجی بسیار دارد اما وقتی درصدش بالا رود، با اندك تغییری در عوامل جوی قربانیان فراوانی را یكجا دریافت می‌كند. از جمله، مه دود سال ١٣٣١ (١٩٥٢) لندن كه جان حدود ٤٠٠٠ نفر را به یكباره ستاند.

    آلودگی آب به وسیله فاضلابها و هرز دادن فضولات كارخانه‌ها به رودها، دریاچه‌ها و دریاها كه نمونه قابل توجه آن در نواحی كم جزر و مد سواحل مدیترانه بیشتر به چشم می‌خورد، سبب ضایع شدن بیشتر گیاهان و حیوانات نواحی مختلف ساحلی مجاور شهرهای صنعتی و پر تراكم شده و جان و تندرستی مردم را به خطر افكنده است. ... در برخی از رودخانه‌های شمالی ایران كه وارد دریای خزر می‌شوند. اینگونه مسمومیتها آغاز گشته است، هشدارهای سازمان محیط زیست باید مردم و دولت را بیدار كند.

    آلودگی زمین نیز از راههای مختلف ایجاد می‌گردد. برای نمونه آفت‌كش «د د ت» یك سم قدیمی كه برای ازدیاد محصولات غذایی به كار برده می‌شد، پرندگان زیادی را نابود كرد و به علت دوام زیادش علاوه بر آفات گیاهی، موجودات ذره‌بینی مفید درون خاك را نیز نابود ساخت و بر رابطه زندگی اینگونه جانداران و خاك (اكولوژی- بوم‌شناسی) آسیب رساند و تعادل طبیعی آنرا از بین برد و چند سالی زمان می‌خواهد تا خاك باروری طبیعی خود را بازیابد، به شرط آنكه دوباره مسموم نگردد.

    افزایش بی‌حساب جمعیت و گسترش روزانه شهرها و روئیدن شبانه خانه‌ها در محدوده‌های خارج از شهر و در زمینهای زراعتی، خودبه‌خود آلودگی آفرین است. صرفنظر از مسائل جوامع عقب‌مانده و عدم توجه افراد در قبال مسئولیتی كه نسبت به بهداشت جامعه دارند، مسئله تأمین خدمات از یكسو و به وجود آمدن بازار تقاضای شدید از سوی دیگر، صنایع و فعالیتهای پرتحرك ‌تر را به دنبال می‌طلبد، و چون به پیامدهای آن از قبل نیندیشیده‌اند، آلودگیهای بیشماری را گریبانگیر نقاط بسیاری از جهان كرده‌ و چهره شاداب زمین را روزبه ‌روز پژمرده‌تر می‌سازد....

 

نابودی مزارع:

اراضی کشاورزی حاشیه شهرها به‌شدت در معرض تغییر کاربری با توسعه شهری و انگیزه مالکان برای افزایش چند برابری قیمت این اراضی پس از ساخت‌وساز قرار دارد، به‌نحوی که برخی از مالکان برای تغییر کاربری این اراضی تلاش می‌کنند تا زمین‌های مذکور را برای چند سال به‌صورت بایر رها کرده و پس از لم یزرع شدن نسبت به تغییر کاربری آن اقدام کنند.

اما مردم فقط با تخریب منابع طبیعی و آلوده کردن آب و خاک و محل زندگی خود  به جهان خود آسیب نمی رسانند   بلکه گناهان و معاصی و زشتی های رفتار و کردارشان نیز

به گونه ای دیگر این دنیا را به نابودی می کشاند.

ابو حمزه ثمالى از امام محمد باقر عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود: هيچ سالى پر بارانتر از سالى ديگر نيست، و خداوند در هر كجا كه خواهد، باران مى‏بارد، و چون مردم (ديارى) خود را به گناه‏ آلوده كنند خداوند مقدار بارانى كه در آن سال براى آن مردم مقرر كرده بود، به بيابانها و درياها و كوههاى ديگرى ببارد و خداوند عز و جل جعل‏  را به خاطر گناهان مردم آن ديار با نباريدن باران عذاب مى‏دهد چرا كه خداوند راه بيرون رفتن از ديار گناهكاران را براى او هموار ساخته است؛ سپس امام فرمود: اى صاحبان بينش عبرت بگيريد و فرمود: در كتاب امير المؤمنين على عليه السّلام يافتيم كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرموده است: هر گاه زنا شيوع پيدا كند، مرگ ناگهانى زياد مى‏شود؛ و زمانى كه كم فروشى رواج يابد، خداوند آن مردم را به خشكسالى و كمبود (ارزاق عمومى‏) گرفتار مى‏سازد؛ و اگر از پرداخت زكات خود دارى نمايند، زمين (به فرمان خدا) بركتهاى خود را از زراعت و ميوه‏ها و معادن آنان دريغ مى‏كند؛ و هر گاه در داورى و صدور احكام، ستم روا دارند (عملا) بر رواج ستم و دشمنى به يك ديگر كمك مى‏كند؛ و چنانچه از امر به معروف و نهى ازمنكر سر باز زنند و از نياكان اهل بيت من پيروى نكنند، خداوند افراد شرور و پست را از خودشان بر آنان مسلّط مى‏گرداند؛ و در آن هنگام افراد نيكوكار (آن جامعه) دست به دعا برمى‏دارند ولى مستجاب نمى‏شود.

( پاداش نيكيها و كيفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال، ص: 640)

مرگ معنوی

در مورد عوامل مرگ مادی و ظاهری  شهرها و بلاد مطالب بسیاری می توان گفت لیکن به همین مقدار بسنده کرده به عوامل مرگ معنوی بلاد می پردازیم. اگر نگاهی به محیط پیرامون خود بیفکنیم تجسم یک شهر مرده را مشاهده کرده می توانیم ویژگیهای ان را توصیف کنیم.

از نشانه های مرگ معنوی بلاد این است که وقتی وارد آن می شویم مشاهده می کنیم که ساختمانهای آن افراشته و بازار های آن پر متاع و مردمان آن خوش آب ورنگ و دلشاد به نظر می رسند لیکن بویی از حق و حقیقت و نشانی از ایمان و عبودیت به چشم نمی آید.

در شهر های مرده کسی امام عصر عج را نمی شناسد و با او انس و الفتی ندارد و به رضایت و خشم او وقعی نمی نهد .

احکام دین متروک مانده و حلال و حرام به خرافات ملحق شده اند. انواع فرقه ها و مکاتب باطل رواج یافته ....بد حجابی و بی عفتی و کنسرت و نوازندگی و ورزش ها و تفریحات لغو و بیهوده جایگاه عمومی یافته و رقص و رقاصی هنر نام گرفته مردم مال و ثروت  خود را صرف چنین محرماتی نموده و اهتمام به آنها را اسباب تفاخر و تشخص می شمرند و....

جایگیر شدن و استقرار ظلم در شهرها مهمترین عامل مرگ معنوی و حقیقی بلاد می باشد در مناجات کشف ظلم (دعا برای‏ برطرف شدن ظلم‏ و ستم‏ )  می خوانیم.

اللَّهُمَّ إِنَّ ظُلْمَ عِبَادِكَ قَدْ تَمَكَّنَ فِي بِلَادِكَ حَتَّى‏ أَمَاتَ‏ الْعَدْلَ‏ وَ قَطَعَ السُّبُلَ وَ مَحَقَ الْحَقَّ وَ أَبْطَلَ الصِّدْقَ وَ أَخْفَى الْبِرَّ وَ أَظْهَرَ الشَّرَّ وَ أَحْمَدَ التَّقْوَى وَ أَزَالَ الْهُدَى وَ أَزَاحَ الْخَيْرَ وَ أَثْبَتَ الضَّيْرَ وَ أَنْمَى الْفَسَادَ وَ قَوَّى الْعِنَادَ وَ بَسَطَ الْجَوْرَ وَ عَدَى الطَّوْر(مهج الدعوات و منهج العبادات، ص: 264)

 

خداوندا بدرستى كه ظلم و ستمكارى بندگان تو به تحقيق كه قرار گرفته است‏ . در شهرهاى تو تا آنكه ميرانده است عدالت را و بريده است راه‏هاى شرع را و برطرف كرده است درستى را و باطل كرده است راستگوئى را و پنهان كرده است نيكوئى را و آشكار نموده است شرّ و بدى را و خاموش ساخته است‏ . روشنى پرهيزكارى را و زايل كرده است راهنمائى را . و برطرف كرده است نيكى را و ثابت نموده است ضرر را و زياده گردانيده فتنه و فساد را و قوّت داده است دشمنى را و پهن كرده است ميل از حقّ را و تجاوز نموده است حدّ را

 

   وانعش به البلاد .... رستاخیزی زمینی

چنین جامعه ای از خواب و خواب آلودگی گذشته و به مرگ رسیده است و مرگ معنوی!

لذا کسی نمی تواند بیدارش کند ویا زندگی دوباره ببخشد جز همان موعودی که خداوند به او قدرت و توان احیاگری و انعاش و عمران عطا فرموده.

تنها اوست که می تواند شهر های مرده را از ذلت گناه به عزت پاکی  رسانده و از اسارت شیطان برهاندبه بندگی یزدان سپارد. ایمان را تازه کند و تقوا را در قلوب برویاند.

در عباراتی دیگر از مناجات برطرف کردن ظلم می خوانیم:

خداوندا اى پروردگار من برطرف نمى‏كند اين ظلم را مگر قدرت و پادشاهى تو و پناه نمى‏دهد از آن مگر منّت گذاردن تو به آن خداوندا اى پروردگار من پس قطع كن ستم را و ببر ريسمان ظلم را و فرونشان رواج بازار قبيح را و عزيز گردان كسى را كه از ظلم دلتنگ است‏ . و قطع كن بيخ و اصل‏  اهل ظلم و ستم را و بپوشان به ايشان برگشتن به نقصان را  بعد از زياد شدن ظلم ايشان و شتاب كن خداوندا به سوى ايشان عقوبت را در شب‏  و فرود آور بر ايشان عقوبتها و هلاكتها را و بميران زندگى امر قبيح را تا آنكه ايمن شود ترسيده شده و آرام گيرد ستم رسيده و تا آنكه سير گردد گرسنه‏و نگاهداشته شود ضايع و تا آنكه برگردد بيرون رفته و رجوع نمايد  گريخته و تا آنكه توانگر گردد درويش و پناه يافته شود پناه برنده و تا آنكه تعظيم كرده شود مرد بزرگ و رحم كرده شود طفل كوچك و تا آنكه عزيز شود [عزيز گردانيده شود] ستم رسيده و خوار شود [ظالم ذليل گردانيده شود] ستم‏كننده و تا آنكه نجات داده شود اندوهناك و برطرف شود اندوه او و فرونشيند حادثه و بلا و تا آنكه بميرد مخالفت شرع و حق و بلند مرتبه شود دانش و شامل شود سلامتى و امنيت و مجتمع گردد تفرّق‏  و [نيكو گردد ثبات در ايمان‏] و برويد گياه و منعقد گردد مجالس حكومت و معمور شود مسجدها و تا آنكه قوّت داده شود ايمان و خوانده شود قرآن بدرستى كه تو توئى جزا دهنده اعمال و انعام دهنده و بخشنده...( مهج الدعوات / ترجمه طبسى، ص: 415)