منشور انتظار(۲)

معرفت نجات بخش، عبارت است از شناخت کامل خداوند و پیامبر (ص) و جانشینان و اوصیاء بعد از او امیرالمؤمنین علیه السلام تا امام عصر (عج). این مجموعه چنان به هم پیوسته اند که حتی حذف یکی از اجزاء آن موجب می شود که از رسیدن به مقصد بازمانده و به ضلالت بیفتیم، کمااینکه در احادیث، مضمون «کسی که یکی از ما ائمه را منکر شود مانند آن است که همه را انکار نموده باشد.» زیاد به چشم می خورد.

کسی که معرفت ندارد و حجت و امام هر عصر را نشناسد، به مرده ی عصر جاهلیت تشبیه نموده اند. در وصف مردم عصر جاهلیت گفته اند: آنان در منتهای توحّش، به دور از هر تمدنی می زیسته اند، مدام در جنگ و ستیزه بوده، کردارها و عادات ناپسند در بین ایشان رواج داشته، خوراک و پوشاکشان نامطبوع بوده، اوقات خویش را به لهو و لعب می گذراندند.

اما آنچه آنان را به صفت مردم عصر جاهلیت موصوف می کرده، همان بت پرستی و اعتقادات باطل خرافی آنان بوده که اگر چنانچه عمل نیک و رفتار کریمانه ای نیز در میانشان مرسوم بوده آن اعتقادات کفر آمیز، این اعمال نیک را نیز باطل نموده چون گلی روئیده بر مزمله به گردباد فنا می سپرد.

آری هر آنکه حجت زمان خویش را نشناسد، چون کسی است که در عصر جاهلیت زیسته و در همان عصر از دنیا رفته باشد و همچون او اعمال صالح و عباداتش یکسره حبط و نابود گشته و با دستی تهی در پیشگاه خداوند حاضر می شود.

اما بر آنانکه به این معرفت دست یافته و گوهر شب چراغ حقیقت را میان انگشتان فشرده اند نیز بیمی هست : خطر از کف دادن!

پیامبر (ص) فرموده اند:

«پس از خود بر امتم از سه چیز می ترسم : گمراهی بعد از معرفت، فتنه های گمراه کننده و شهوت شکم و فرج.» اصول کافی ج۲ ص ۱۲۶

نا گفته پیداست که این مخاطره هنگامی وجود دارد که اعتقادات شخص ثابت و مستحکم نشده و استقرار نیافته باشد به عبارت دیگر خطر در کمین اعتقادات عاریتی است .

امام صادق (ع) فرموده اند :

«همانا بندهای صبح کند در حالیکه مومن است و شام کند و در حالی که کافر است و (بالعکس گاهی می شود که) صبح کند کافر و شام کند مومن (و در این میان) مردمی هستند که ایمانشان عاریت است و سپس از آنها گرفته شود و آنها را معارین (یعنی عاریت داده شدگان) نامند...» اصول کافی ج۴ ص ۱۴۶

همچنین ذیل آیه ۹۸ سوره انعام که می فرماید : «اوست که شما را اولین بار از نفس واحدی آفرید پس مستقر (و پایدار) و مستودع (ناپایدار) همانا نفصیل دادیم این نشانه ها را برای گروهی که در می یابند.» روایاتی ذکر شده است از جمله امام رضا (ع) فرموده اند:

«آنچه از ایمان مستقر است پس باقی می ماند و آنچه مستودع (عاریتی) است خداوند آن را قبل از مرگ از او سلب می نماید.» (نورالثقلین)

و نیز در تفسیر عیاشی آمده ایمان مستقر آن ایمانی است که در قلب مردم ثابت می ماند تا هنگام مرگ و ایمان مستودع (عاریه) ایمانی است که از شخص گرفته می شود .

و اما اینکه چه چیز موجب می شود که ایمان استحکام نیافته و در قلب انسان مستقر نشود و به صورت موقت و عاریتی باقی بماند؟ به بیان دیگر چرا آدمیان در اعتقادات خود دچار تزلزل می گردند؟

این سؤال به اشکال مختلف از ائمه اطهار (ع) پرسیده شده و آن بزرگواران پاسخ های مفصلی به آن داده اند که چکیده آن بیانات چنین بوده است:

• خداوند عادل تر از آن است که بندگان خود را به ایمان دعوت نموده سپس آنان را به کفر ببرد بلکه آنها خود موجبات ضلالت خویش را فراهم می آورند.

• گرایش های دنیا پرستانه عامل مهمی در تزلزل ایمان می باشد. مثال مشخص این دسته از افراد در تاریخ طلحه و زبیر می باشند که ریاست طلبی و مال دوستی آنان را سرانجام به دشمنی با امیرالمؤمنین (ع) واداشت حال آنکه اینان همان کسانی بودند که بعد از شهادت پیامبر (ص) شمشیر کشیدند و گفتند بیعت نمی کنیم مگر با علی (ع)، بعلاوه همانگونه که در روایتی خواندیم شهوت، شکم، فرج و افتادن به دام فتنه های گمراه کننده نیز از جمله عوامل سلب ایمان می تواند باشد.

• به عکس پایبندی به فرامین الهی در رعایت تقوا و دوری از شهوات و دنیاپرستی، تثبیت ایمان را در قلب مومن به دنبال داشته موجب استحکام و استقرار اعتقادات فردی می گردد.

• اما آنچه در این بین مهمترین و اساسی ترین عامل شکوفایی ایمان به شمار می آید همانا تمسک به دامان اهل بیت (ع) و چنگ زدن به ریسمان ولایت، آنهم بگونه ای لاینقطع و همیشگی خواهد بود.

• دعاکردن و طلب نمودن استقرار و پایداری در ایمان، از درگاه خداوند نیز خود یکی از راههای رسیدن به مقصود می تواند باشد کما اینکه در ضمن روایتی از امام صادق (ع) چنین آمده : «... و برخی از ایشان کسی است که ایمانش عاریتی است پس اگر دعا کند و در دعا اصرار ورزد با ایمان بمیرد.» (اصول کافی ۱۴۸ ج۴ ) و نیز امام صادق (ع) در دعای بعد از نماز عید غدیر اینگونه می فرمایند:

«پروردگارا از تو مسئلت می نمایم به حق کسانی که حق را نزد آنان قرار دادی و ایشان را بر عالمیان فضیلت بخشیدی که این روز گرامی را بر ما مبارک گردانیده و نعمت خویش (ولایت) را بر ما تمام نموده و در نزد ما پایداری و استقرار بخشی و آن را هرگز از ما سلب نکنی زیرا که خود فرمودی که مستقر و مستودع (انعام) پس آن را برای ما مستحکم و همیشگی قرار ده و نه عاریتی و موقتی.»