سلوک «عنوان»

قسمت چهارم

دیدیم که «عنوان» شاگردی محضر مولا و امام عصر خود، امام صادق (ع) را با تضرع و استغاثه از درگاه خداوند طلب نموده و به او توفیق عنایت شد. «

عنوان بصری» در مقابل مولایش زانوی ادب زده و آنچه را که برای سعادت و فلاح نیاز داشت یعنی علوم و مطالبی را که به اعتقادات صحیح و بینش و تفکر سالم دلالت می نمود را آموخت. اکنون زمان آن رسیده که راه و روش زندگی و آنچه به گذران عمر و شیوه صحیح و اخلاق نیکو مربوط می شود را بیاموزد.

لذا مجدداً به محضر مولا توجه نموده و از او درخواست می کند:

- یا اباعبدالله (ع) مرا اندرزی ده.

حضرت فرمود :

«تو را به نه چیز سفارش می کنم تا سفارشی باشد برای همه آنهایی که بخواهند سالک راه حق باشند و از خدا مسلئت می کنم که تو را در مسیر به کار گرفتن این نصایح یاری و توفیق دهد ، اینک بدان که :

سه اندرز از این نه نصیحت در مورد ریاضت نفس است.

سه دیگر در مورد حلم و بردباری است و سه سفارش آخر من مربوط به علم و دانش است.

آنها را به خاطر بسپار و مبادا که در به کار بستن آنها سستی و کاهلی کنی.»

عنوان با شادی و شعف دل به گفتار مولا سپرده و خویشتن را آماده حفظ نصایح او می نماید.

پس حضرت ادامه دادند:

«آنچه در مورد ریاضت نفس به تو سفارش می کنم این است که از خوردن بدون اشتها بپرهیزی که این کار موجب احمقی و بلاهت می گردد. فقط هنگامی دست به سوی غذا دراز کن که حقیقتاً گرسنه باشی. دقت کن غذایی که می خوری حلال باشد و از حرام آن سخت بپرهیز .

در وقت خوردن از یاد خدا غافل نشو و پیوسته این کلام پیامبر (ص) را به یاد آور که فرمود : هیچگاه آدمی ظرفی را که بدتر از شکم باشد پر نکرده است.

و آنگاه که غذا خوردن ضرورت دارد باید به مقدار ثلث گنجایش معده ات غذا بخوری و ثلث دیگر را برای نوشیدن و ثلث آخر را برای تنفس باقی گذاری؛

اما سه سفارش که در مورد حلم و بردباری به تو می دهم این است که:

از مجازات و مقابله به مثل خودداری کنی مثلاً اگر کسی به تو گفت: در پاسخ هر یک دشنام، ده دشنامت خواهم داد . از من در برابر هر ده دشنامت، حتی یک دشنام نیز نخواهی شنید، و اگر کسی به تو ناسزا گفت در جواب بگو: اگر من به این ناسزا سزاوارم، از خدا می خواهم مرا ببخشاید و از عمل بد من صرف نظر فرماید، و اگر نه، برای تو از درگاه خداوند پروردگار خود را استغفار می طلبم و آمرزش می خواهم. هرگاه کسی تو را تهدید کرد در مقابل تو نسبت به او دلسوزی و دعای خیر کن.

اما سه سفارش آخرم در زمینه علم و دانش است ، آنکه:

بکوشی آنچه نمی دانی از دانایان بپرسی لیکن مبادا به مقصد سرزنش و یا تجربه و آزمایش شخص از او سؤال کنی و مبادا که صرفاً به اندیشه و رأی خود رفتار نمایی، پیوسته جانب احتیاط را به قدر امکان رعایت کن. بکوش از دادن فتوی حذر کنی، چنانچه از شیر ژیان می گریزند، هرگز گردن خود را پل دیگران مساز و وبال کار مردم را بر گردن و دوش خود میفکن.»

در اینجا امام (ع) دامن سخن را جمع و با این جمله به بیانات گوهربار خویش پایان داد:

«من آنچه باید به تو می آموختم گفتم، اکنون برخیز و روا مدار وقت من ضایع و تباه گردد و از اذکار و عبادات خود باز مانم که من در صرف وقت خود بس دقیق و سختگیرم.»

آری بدین گونه ''عنوان بصری" این صراف گوهرشناس، قدر گوهر وجود امام عصر خود را دانست و تمسک و توسل به او را غنیمت شمرد و با شاگردی مکتب او راه سعادت و رستگاری دنیا و آخرت را آموخت.

لیکن ما شیعیان عصر غیبت، که ناگزیر از دیدار مولا و امام عصر خود محروم مانده ایم آیا ما را به درگاه او راهی نیست؟! آیا به خود رها شده مانده ایم؟!

نه هرگز! چنین نبوده و نخواهد بود، انا غیرمهملین لمراعاتکم ولا ناسین لذکرکم، او همچنان خورشید آسا ـ حتی از پس پرده های ابر ـ به تاباندن نور حیات و معرفت ادامه می دهد. پس چرا ما استغاثه و تمنا و تمسک و توسل را از «عنوان» نیاموزیم و لیاقت خود را برای دریافت معارف و علوم اهل بیت (ع) به اثبات نرسانیم . که مولا خود نیز مشتاق ابراز آمادگی و خواستن است.

و این فرمایش گوهر بار از ناحیه آن بزرگوار است، که اگر خواستار هدایت باشی، ارشاد می شوی و اگر جویا شوی می یابی. ( کمال الدین ج۲ ص ۵۰۲ )

و نیز فرمود : طلب معارف از غیر طریق ما اهل بیت (ع) سوق دهنده شما به سوی انکار ما (و ضلالت خودتان) خواهد بود . خداوند مرا بر پا داشته و من حجه ابن الحسن (ع) هستم.

قسمت اول – قسمت دوم – قسمت سوم

برگرفته از: نشان از بی نشان ها اثر علی مقدادی، مشکوه الانوار ترجمه عزیزالله عطاردی.