اتحاد ملی، انسجام اسلامی
قسمت چهارم
پیامبر اکرم(ص) محور وحدت(ب)
ب- خطابه ی غدیر
یکی از زیباترین جلوه های کلامی رسول اکرم(ص) که برای جهانیان به جای مانده متن سخنرانی ایشان در بازگشت از آخرین حج آن حضرت می باشد که در کنار غدیر خم و در جمع هزاران نفر از حج گزاران ایراد گردیده و شامل بخش های متعددی می باشد.
مرحوم «طبرسی» در کتاب «احتجاج» خود، روایت غدیر را به صورت کامل به نقل از امام باقر(ع) آورده و در مقدمه ی این حدیث شریف آمده که:
پیامبر(ص) در جمع مسلمین حج گذاردند، به هنگام بازگشت در یکی از مواقف و استراحتگاه ها جبرئیل آمد و گفت:
ای محمد (ص) خداوند عزوجل به تو سلام می رساند و می فرماید: همانا مدت و اجل تو نزدیک گردیده و تو را به سوی آنچه که از آن گریز و چاره ای برایت نیست پیش می فرستیم، پس عهدت را محکم و وصیت خود را پیش فرست و آنچه نزد توست اعم از علم و میراث علوم انبیاء پیشین و سلاح و تابوت و جمیع آنچه نزد توست از آیات پیامبران به وصی و جانشین خود علی ابن ابیطالب که حجت بالغه من بر خلقم است بسپار و او را برای مردم عَلَم قرار بده و عهد و میثاق او را تجدید نما و بیعت و میثاقی را که در مورد ولایت خودم و مولای آنها و مولای هر مومنی -علی ابن ابیطالب- از آنها گرفتم را یادآوری نما.
همانا من قبض روح نکردم هیچ نبی از انبیاء را مگر آنکه دین و حجت خود را کامل گردانیدم و نعمت خود را به ولایت اولیاء خودم و دشمنی اعدائم تمام کردم. و این همان کمال توحید و دین من و اتمام نعمت من است بر خلقم از راه تبعیت از ولی و اطاعت او؛ و این بدان جهت است که من زمین خود را بدون ولی و حجت و قیم رها نمی کنم تا آنکه حجت من بر خلقم باشد . پس من امروز دین شما را کامل کرده و نعمت خود را تمام نمودم و راضی شدم که اسلام دین شما باشد.
بوسیله ولایت ولی خودم و مولای هر زن و مرد مومن، علی، بنده ی من و جانشین پیامبر من و خلیفه من بعد از او و حجت بالغه من بر خلقم. (انعام ۱۴۹)
علی آن کسی است که اطاعت او قرین به اطاعت محمد، نبی من می باشد و اطاعت او و اطاعت محمد به طاعت من مقرون است.
پس هر کسی او را اطاعت کند مرا اطاعت نموده و هر که او را عصیان کند مرا عصیان کرده.
او را علم قرار دادم بین خود و خلقم و هر کس او را شناخت، مومن به حساب آمده و هر کس او را انکار نمود کافر گشته .
و هر کس در بیعت او شرک ورزد، مشرک خواهد بود . هر کس مرا ملاقات نماید در حال اعتقاد به ولایت او، داخل بهشت می شود و هر کس در حال دشمنی با او مرا ملاقات کند، داخل آتش می شود .
یا محمد! علی را عَلَم قرار بده و از اینها برایش بیعت بگیر، عهد و میثاق مرا برای آنها تجدید نما، همان میثاقی که از آنها گرفته بودی، پس من به زودی تو را قبض روح نموده و به سوی خود می برم ...
در ادامه آمده که پیامبر از عکس العمل اهل نفاق و شقاق ترسیدند که مبادا مردم را متفرق کرده و به جاهلیت برگردانند لذا این امر را به تأخیر انداختند ...تا آنکه جبرئیل برای سومین بار در «جحفه» نازل شده و گفت ای محمد! خداوند عز و جل ترا سلام رسانیده و می فرماید: «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک فی علی و ان لم تفعل فما بلغته رسالته و الله یعصمک من الناس» (مائده ۶۷)
( کتاب احتجاج طبرسی : ج۱ ص۶۸ ص ۶۷ به نقل از برهان ج۱ ص ۴۸۹ ج ۲)
بدین ترتیب پیامبر(ص) در محل غدیر، بدنبال مقدمات مفصلی خطابه ای کامل ایراد فرموده و ضمن آن پس از حمد و ثنای الهی، علی (ع) و امامان از نسلش را به عنوان جانشین و وصی و خلیفه ی بعد از خود معرفی نمودند. مهمترین تأکید پیامبر(ص) در این سخنرانی تاریخی که به منزله ی آیین نامه و منشور اعتقادی مسلمانان به شمار می آید بر این نکته بوده است که انتصاب علی(ع) و دیگر ائمه اطهار(ع) امری بوده که صد در صد از جانب خداوند متعال صورت پذیرفته و پیامبر(ص) شخصا در این انتصاب هیچ گونه نقشی نداشته اند تا آنجا که این تصریح با بیش از چهل عبارت گوناگون در طی سخنرانی ایشان تکرار و تأکید گردیده است. که به عنوان نمونه به برخی از این فرازها اشاره می نماییم:
«...و آنچه به من وحی نموده ادا می نمایم از ترس آنکه مبادا اگر انجام ندهم عذابی از او بر من فرود آید که هیچکس نتواند آنرا دفع کند...»
«...زیرا خداوند به من اعلام فرموده که اگر آنچه در حق علی بر من نازل نموده ابلاغ نکنم رسالت او را نرسانده ام...»
خداوند به من چنین وحی کرده است : «ای پیامبر! ابلاغ کن آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده -درباره ی علی، یعنی خلافت علی بن ابی طالب- و اگر انجام ندهی رسالت او را نرسانده ای و خداوند تو را از مردم حفظ می کند.»
«...بعد از همه ی اینها خداوند از من راضی نمی شود مگر آنچه در حق علی بر من نازل کرده ابلاغ نمایم...»
«...ای مردم! این مطلب را درباره ی او بدانید و بفهمید، و بدانید که خداوند او را برای شما صاحب اختیار و امامی قرار داده که اطاعتش را واجب نموده است...»
«...پس بشنوید و اطاعت کنید و در مقابل امر خداوند -پروردگارتان- سر تسلیم فرود آورید...»
«...ای مردم! او را فضیلت دهید که خداوند او را فضیلت داده و او را قبول کنید که خداوند او را منصوب نموده است...»
«...ای مردم! او از طرف خداوند امام است، و هرکس ولایت او را انکار کند خداوند هرگز توبه اش را نمی پذیرد و او را نمی بخشد...»
نکته ی قابل تأمل و تعمق دیگری که در خطابه ی غدیر مشاهده می شود اینست که پیامبر(ص) تأکید نمودند که این انتخاب الهی صرفا جنبه ی پیشنهادی نداشته و مردم مجاز به مخالفت و ترک اوامر الهی در این مورد نمی باشند و انکار کنندگان و مخالفین آن به عذابی شدید و ابدی تهدید گردیده اند. لذا امر خطیر ولایت و وصایت از جمله اموری نمی باشد که بتوان به سادگی آنرا دستمایه ی مسائل سیاسی و پسند و ناپسند های سلیقه ای و شخصی قرار داد. پیامبر(ص) این مطلب را در بیش از ده مورد از خظبه ی غدیر با عبارات گوناگون گوشزد نموده اند. از جمله:
«...حتمی است بر خداوند که با کسی که با او مخالفت نماید چنین کند و او را به عذابی شدید تا ابدیت و تا آخر روزگار معذب نماید...»
«...هرکس در یکی از امامان شک کند، در همه ی آنان شک کرده است و شک کننده در باره ی ما در آتش است...»
«...ملعون است ملعون، مورد غضب است مورد غضب، کسی که این گفتار مرا رد کند و با آن موافق نباشد...»
«...هر کس با علی دشمنی کند و ولایت او را نپذیرد لعنت و غضب من بر او باد...»
«...بدانید که دشمنان اهل بیت کسانی هستند که به شعله های آتش وارد می شوند. بدانید که دشمنان ایشان کسانی هستند که از جهنم در حالیکه می جوشد صدای وحشتناکی می شنوند و شعله کشیدن آن را می بینند...»
سومین نکته ای که در این قانون نامه ی الهی به آن توجه داده شده است اینست که حیطه و گستره ی ولایت علی (ع) و امامان از نسل وی را نیز پروردگار متعال خود مشخص نموده است. کما اینکه در خطابه در فرازهایی گوناگون چنین آمده:
«...حلالی نیست مگر آنچه خدا و رسولش و امامان حلال کرده باشند و حرامی نیست مگر آنچه خدا و رسولش و امامان بر شما حرام کرده باشند. خداوند عز و جل حلال و حرام را به من شناسانده و آنچه پروردگارم از کتابش و حلال و حرامش به من آموخته به او(علی) سپرده ام...»
«...خداوند او(علی) را برای شما صاحب اختیار و امامی قرار داده که اطاعتش را واجب نموده است بر مهاجرین و انصار و بر تابعین آنان به نیکی و بر روستایی و شهری، و بر عجمی و عربی، و بر آزاد و بنده، و بر بزرگ و کوچک، و بر سفید و سیاه، و بر هر یکتاپرستی حکم او اجرا شونده و کلام او مورد عمل و امر او نافذ است...»
«...بدانید که هرکس من صاحب اختیار اویم، این علی صاحب اختیار اوست...»
نکته ی آخر اینکه رسول گرامی اسلام(ص) در سخنان تعیین کننده ی خویش نه تنها امیرالمومنین علی(ع) و ائمه ی اطهار (ع) را به عنوان خلفای منتصب الهی معرفی نموده و مخالفین و منکرین ایشان را به عذاب ابدی بیم دادند، بلکه نقش و وظیفه و تکلیف مهمی را نیز برعهده ی مخاطبین و شنوندگان اعم از حاضران مجلس و همه ی انسان هایی که در آینده و در سراسر جهان، این خطابه به گوش آن ها برسد قرار دادند که عبارت بود از: ابلاغ و انتشار مفاد و محتوای این پیام آسمانی با عباراتی از قبیل:
«...این مطلب را به یاد داشته باشید و آن را حفظ کنید و به یکدیگر سفارش کنید و آن را تبدیل نکنید و تغییر ندهید...»
«...بدانید که بالاترین امر به معروف آن است که سخنان مرا بفهمید و آن را به کسانی که حاضر نیستند برسانید و او را از طرف من به قبولش امر کنید و از مخالفتش نهی نمایید...»
«...من رسانیدم آنچه مأمور به ابلاغش بودم تا حجت باشد بر حاضر و غائب و بر همه ی کسانی که حضور دارند یا ندارند، به دنیا آمده اند یا نیامده اند، پس حاضران به غائبان و پدران به فرزندان تا روز قیامت برسانند...»
لازم به یادآوری است که پیامبر(ص) در خطابه غدیر تنها به یک سخنرانی و ابلاغ ساده اکتفا ننموده اند، بلکه در انتها از تمامی حاضران بیعت و پیمان جمعی و فردی گرفتند و حاضران در آن جمع نیز اینگونه متعهد گردیدند که:
«...ما این مطلب را از قول تو به نزدیک و دور از فرزندانمان و خویشانمان می رسانیم و خدا را بر آن شاهد می گیریم که خداوند در شاهد بودن کفایت می کند و تو نیز بر این اقرار ما شاهد هستی...»
ج- حدیث دوات و کاغذ
دیدیم که چگونه کلام دلنشین و حکمت آمیز رسول اکرم(ص) این «حبل المتین» آسمانی همواره انسان ها را از تفرقه و تشتت باز داشته و جامعه ی اسلامی را به اتحاد و انسجام دعوت می نمود. بیم و نگرانی از اینکه امت دچار اختلاف و چند دستگی شده و مجددا به جاهلیت بازگردد، تا آخرین لحظات دغدغه ی آن حضرت بود، لذا در آخرین دقایق نیز در فکر چاره و روشی برای پیشگیری از این فاجعه ی عظیم بودند.
مورخین نوشته اند که در آن ساعات غم انگیز و اندوه بار که اصحاب برای آخرین وداع در کنار بستر آن حضرت گرد آمده بودند یک بار دیگر لب به سخن گشوده و اینگونه آخرین وصیت دلسوزانه ی خویش را بیان فرمودند:
«برای من دوات و کتف گوسفندی بیاورید تا برای شما نامه ای بنویسم که هرگز پس از من گمراه نشوید.»
یکی از اصحاب برخاست که دوات و کتف را بیاورد.
دیگری گفت: برگرد که این مرد هزیان می گوید و بیماری بر او غالب گردیده است. کتاب خدا برای ما کافی است.
حاضران دچار اختلاف شدند. پس بار دیگر پرسیدند: آیا آنچه را خواستی بیاوریم؟ پیامبر(ص) فرمود: بعد از این سخنانی که از شما شنیدم، مرا بدان حاجتی نیست ولکن وصیت می کنم شما را که با اهل بیت من نیکو سلوک کنید. آنگاه از ایشان روی برگردانده و آن ها نیز برخاستند و رفتند.(منتهی الامال ص۱۲۷)
دیدیم که پیامبر(ص) در مقام رسول و فرستاده ی خداوند و باصلاحیت ترین و دلسوزترین شخص برای امت در تمام دوران عمر شریف خود نگرانی تفرقه و تشتت جامعه ی مسلمین را داشته و ایجاد محکمترین و ناگسستنی ترین پیوند ها در میان امت دغدغه ی همیشگی ایشان بوده است، لذا آن بزرگوار طی بیست و سه سال تلاش خستگی ناپذیر، یعنی از آغاز رسالت تا پایان عمر شریفشان به معرفی و تبیین استوانه ای پرداختند که برترین، مستحکم ترین، استوارترین و منطقی ترین محور برای اتحاد به شمار می رفت و همچنان با قاطعیت تأکید می فرمودند که این انتخاب از جانب خداوند تعالی صورت پذیرفته و میل و سلیقه ی شخصی در آن مدخلیّتی نداشته است.
این محور متین همان «ولایت و وصایت» می باشد که آن روز مصداق آن وجود مبارک امیرالمومنین علی(ع) بودند و پس از او سایر ائمه ی اطهار،یک به یک در این جایگاه قرار گرفتند تا به امروز که جانشینی و وصایت و خلافت پیامبر(ص) بر عهده ی امام عصر، حضرت مهدی (عج) نهاده شده است. امام بزرگواری که رسول خدا(ص) در خطابه ی غدیریه ی خود، او را به نام یاد کرده و اینچنین آمدنش را وعده فرموده:
«بدانید که آخرین امامان مهدی قائم از ماست. اوست غالب بر ادیان. اوست انتقام گیرنده از ظالمین. اوست فاتح قلعه ها و منهدم کننده ی آنها، اوست غالب بر هر قبیله ای از اهل شرک و هدایت کننده ی آنها.
بدانید که اوست انتقام گیرنده ی همه ی خون های اولیاء خدا. اوست یاری دهنده ی دین خدا.
بدانید که اوست استفاده کننده از دریای عمیق. اوست که هر صاحب فضیلتی را به قدر فضلش و هر صاحب جهالتی را به قدر جهلش نشانه می دهند. اوست انتخاب شده و اختیار شده. اوست وارث هر علمی و احاطه دارنده به هر فهمی.
بدانید که اوست خبردهنده از طرف پروردگارش، و بالابرنده ی آیات الهی. اوست هدایت یافته ی محکم بنیان. اوست که کارها به او سپرده شده. اوست که پیشینیان به او بشارت داده اند. اوست که به عنوان حجت باقی می ماند و بعد از او حجتی نیست. هیچ حقی نیست مگر همراه او و هیچ نوری نیست مگر نزد او.
بدانید او کسی است که غالبی بر او نیست و کسی بر ضد او کمک نمی شود. اوست ولیّ خدا در زمین و حکم کننده ی او بین خلقش و امین او بر نهان و آشکارش» (خطابه ی غدیر)
... وَ لَوْ أَنَّ أَشْيَاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَى اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِي الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَيْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْيُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَى حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا فَمَا يَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ .
الإحتجاج على أهل اللجاج ج2 ص 499
بی تردید اجتماع و اصلاح قلوب شیعیان آرزوی قلبی مولایمان امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد ....
محرم و مراسم و آئین های مقدس و با شکوه آن فرصتی است تا مؤمنین زیرخیمه این صاحب عزای دلسوخته و "پدر مهربان" مشق همدلی و همبستگی کنند.
گروه تحقیق و مطالعه "پدرمهربان" با هدف تذکّر به ارزش و جایگاه این پیوند مقدس و دعوت به آن ، به ویژه در ایام اربعین و حرکت عظیم و شکوهمند جهانی به مقصد بارگاه حسینی، اقدام به تهیه کتابچه ای به نام "اربعین،اجتماع قلب ها" در سه زبان فارسی ، عربی و انگلیسی نموده است.
علاقمندان و عزاداران گرامی می توانند برای تهیه کتابچه به شماره 09392404609 پیام ارسال نمایند.
ضمناً قیمت هر کتابک 500 تومان است که صرف تأمین هزینه چاپ های بعدی خواهد شد.