منشور انتظار (18)

ترک یاری امام عصر عج

 

دعای "عصر غیبت" که در حقیقت منشور انتظار و شرح تکلیف مؤمنین عصر غیبت می باشد به امر مبارک امام توسط یکی از نواب خاص ایشان وارد گشته است.

در توضیح عبارات این دعای شریف به جمله «وَ اخْذُلْ خَاذِلِيهِ» رسیدیم اکنون باید ببینیم خذلان چیست و چگونه افرادی امام زمان خود را خاذل می نمایند.

 

معنی واژه خاذلیه از ریشه خذل:

خذل: رها كردن. يارى نكردن. «خذله خذلا و خذلانا: ترك نصرته و اعانته» بنظر راغب خذلان آنست كه بيارى دوستى اميدوار باشى و او تو را رها كند.

وَ إِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ (آل عمران:160)

اگر خدا شما را رها كند و يارى ندهد پس كيست كه بعد از او شما را نصرت دهد؟

(خذول) وَ كانَ الشَّيْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولًا (فرقان: 29)

خذول صيغه مبالغه است يعنى شيطان بسيار رها كننده و خوار كننده انسان است. اميدوار مي كند و خوار مي گرداند.

فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَخْذُولًا (اسراء: 22)

اين كلمه تنها سه بار در قرآن مجيد آمده است. نهج البلاغه در حكمت 17 درباره آنانكه در جنگ امام را يارى نكردند و در خانه‏ هاى خود نشستند فرموده: «خذلوا الحقّ و لم ينصروا الباطل» حق را رها كردند و باطل را نيز يارى ننمودند.

(قاموس، ج‏2، ص: 233)

تا این جای بحث، از ترجمه فوق در می یابیم که «خاذَل» به کسی گفته می شود که از دوستان و همراهانش توقع یاری و همدلی داشته لیکن آنان و در حق وی جفا روا داشته اند و و تنهایش نهاده اند طبیعتاً چنین دوستانی «خاذِِِِِِل» یعنی ترک کننده یاری شمرده می شوند.

بعلاوه در آیه 29 سوره فرقان صفت «خذول» به شیطان نسبت داده شده است آن هم با صیغه مبالغه یعنی بسیار و پیوسته ترک کننده یاری و البته در ارتباط با انسان!

در مورد خصوصیت شیطان گفته شده که پیوسته بنی آدم را وسوسه می کند تا وی را بفریبد و روانه دوزخ سازد و به محض آن که از بابت هلاکت و گمراهی فرد، آسوده خاطر گشت وی را به حال خود رها نموده و به دنبال دیگری می رود. در قرآن کریم شیطان از پیروان خود تبری جسته و به ایشان می گوید مرا ملامت نکنید خویشتن را سرزنش نمایید، چرا که دعوت کننده ای بیش نبودم. به این ترتیب او کسانی را که به دنبال خود کشانده بود خوار و خفیف و بی یاور وا می گذارد.

نمونه این چنین برخوردی از جانب شیطان در جریان جنگ بدر گزارش شده است؛ خداوند فرموده:

"و به ياد بياور هنگامى را كه شيطان كردار زشت قريش را زيبا جلوه ‏گر ساخت و گفت امروز ديگر كسى از مسلمانان تاب مقاومت شما را ندارد و احدى بر شما غلبه نخواهد كرد و من هنگام سختى و شدت پشت و پناه شما خواهم بود ولى همين كه دو سپاه اسلام و كفر روبرو شدند شيطان عقب نشينى نموده و فرار اختيار نمود و گفت من از شما بيزارم و من آنچه شما نمى ‏بينيد مى ‏بينم (مراد فرشتگان یاری کننده مي باشد) و من از خداوند مي ترسم و عقاب و كيفر خدا بسيار سخت است" (انفال:48)

ترک کنندگان یاری امام در این خصلت خود شباهت به شیطان دارند و از او بدتر و شایسته ملامت می باشند زیرا که شیطان ترک نصرت مردم عادی و تابعین خود را نموده و اینان از یاری و همراهی و اطاعت امام عصر خویش شانه خالی می کنند!

 

وجوب یاری امام عج

از همین تهدید به خذلان بنده و به خود وانهاده شدنش از جانب خداوند به خوبی وجوب و میزان اهمیت این امر را می توان دریافت و این که پیوستن به صف یاران و داخل گشتن در حزب آن حضرت ـ خواه ظاهر باشد خواه غایب ـ مسئله ای دلبخواه و سلیقه ای نبوده و بی توجهی به آن نیز از نظر خداوند پنهان نمی ماند.

 

ترک نصرت امام چگونه است؟

مسلماً ترک یاری و همراهی نکردن با امام در همه مواردی که آن حضرت دعوت به یاری نموده مصداق پیدا می کند. و البته در مورد امام عصر عج ترک یاری می تواند در دو عنوان مورد بررسی قرار گیرد:

الف ـ عدم یاری امام در عصر غیبت

در زمان غیبت کبری زن و مرد، پیر و جوان هر کس در هر شرایط و موقعیتی که هست موظف به حمایت از آن بزرگوار می باشد و صد البته نحوه فعالیت و یاری رسانی مرد با زن و جوان با کهنسال متفاوت می باشد، لیکن اصل آن قطعی و ترک ناشدنی خواهد بود.

عدم یاری امام از بُعد معنوی:

ترک یاری امام در عصر غیبت می تواند از بعد معنوی صورت پذیرد یعنی شخص قلبا یاد و ذکر امام زمان خود را به فراموشی سپرده و به تدریج از ولایت او دور شده و امام خود را تنها گذارد. ترک یاد امام از این جهت که موجب در دسترس شیطان قرار گرفتن و ترک ولایت حجت زمان است بسیار مهم و مخاطره آمیز خواهد بود بعلاوه ترک یاد و ذکر امام مقدمه ای بر این خواهد شد که فرد راحت تر از یاری و حمایت غیر معنوی و جسمی امام خویش نیز سر باز زند.

ترک یاری مادی امام:

بیعت در سالگرد غدیرخم یکی از مناسک ثابت مسلمین به شمار می رود مردم مکلف هستند در چنین روزی با جانشین پیامبر اکرم و حجت زمان خود تجدید پیمان نمایند از جمله عبارتی که در این روز خطاب به آن بزرگوار بر زبان جاری می کنیم این است:

«نُبَايِعُكَ عَلَى ذَلِكَ بِقُلُوبِنَا وَ أَنْفُسِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ أَيْدِينَا عَلَى ذَلِكَ نَحْيَا وَ نَمُوت...»

در واقع ما تعهد می کنیم که با هر آن چه در اختیارمان است اعم از جان و مال و خاندان به پشتیبانی از امام زمان خویش بشتابیم و نقض این پیمان در حقیقت کوتاهی در نصرت آن بزرگوار قلمداد می گردد که شامل ترک همه مواردی خواهد بود که در عبارت قبل (وانصر ناصریه) توضیح داده شد.

ب ـ ترک یاری امام عج در بحبوحه ظهور

در هنگامه ی قیام، امام نیازمند جنگجویان وارسته و جمعیت تدارک کننده ای است که پشت جبهه در تجهیز سپاهیان یاریش دهند و بدون شک کسی که از پیوستن و کمک دادن به آن بزرگوار خود داری نماید خواه ناخواه در زمره ی دشمنان امام عصر عج قرار خواهد گرفت.

 

خذلان خداوند چگونه خواهد بود؟

کسانی که امام خویش را بی یاور رها می کنند و از این که جان و مال و مایملک مادی و معنوی خویش را در اختیار وی بگذارند خوداری می نمایند، بوسیله خداوند مجازات خواهند شد و جزای آنان این است که متقابلا از جانب آفریدگار مورد خذلان قرار گیرند.

در کتاب های لغت آمده : خذلان الله للعبد: ألا يعصمه من السوء (كتاب العين، ج‏4، ص: 244 ) و یا این که : و خِذْلانُ الله العبدَ: أَن لا يَعْصِمَه من الشُّبَه فيقع فيها (لسان العرب، ج‏11، ص: 202 )

خذلان از جانب خداوند به این است که بنده را از گناه و خطا و افتادن به شبهه باز ندارد و او به این مسائل مبتلا گردد.

و نیز از حضرت علی ع نقل شده که: «ويل لمن بلى بعصيان و حرمان و خذلان»

«واى بر كسى كه گرفتار شده باشد به نافرمانى، محرومیت و خذلان»،

يعنى: نافرمانى حق تعالى و محرومى از درگاه او، و اين كه حق تعالى واگذارد او را به خود و ترك يارى او كند.

(شرح آقا جمال الدين خوانسارى بر غرر الحكم، ج‏6، ص: 232)

و ما نیز در مقام دعا از پروردگار در خواست می کنیم که کسانی را که در یاوری امام زمان خود کوتاهی ورزیده و وی را تنها و بی یاور گذارده اند متقابلا به حال خود رها نموده و از یاری و نصرت ایشان خود داری نماید. بهتر است معنی خذلان و تر ک یاری او را از کتاب گرانبهایش قرآن کریم بجوییم. در آیه 160 آل عمران چنین می خوانیم:

«إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَكُمْ وَ إِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»

اگر خدا شما را يارى كند، هيچ كس بر شما چيره و غالب نخواهد شد، و اگر شما را واگذارد، چه كسى بعد از او شما را يارى خواهد داد و مؤمنان بايد فقط بر خدا توكل كنند.

در تفسیر این آیه وارد گشته است که:

ابن بابويه بسند خود از عبداللّه بن فضل هاشمى روايت كرده گفت از حضرت صادق عليه السّلام معناى آيه وَ ما تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ و آيه إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَكُمْ را سؤال نمودم فرمود:

«هرگاه بنده از آنچه خداوند امر و مقرر فرموده اطاعت نمايد و افعالش بر طبق اوامر پروردگار باشد بنده موفقى است يعنى توفيق پيروى از اوامر الهى را دريافته چنين كسى اگر قصد معصيت كند خداوند مانع شده و بين او و معصيت حائل گشته و به توفيقى كه خداوند به او عطا فرموده مرتكب معصيت نشود و اگر دچار مناهى و معاصى گردد وی را رها نموده و هرگز ياریش نخواهد كرد و( او موفق به ترک گناه نگشته) در نتیجه مرتكب معصيت شده خوار و ذليل مي شود.

اگر خدا شما را يارى كند، هيچ كس بر شما چيره و غالب نخواهد شد، و اگر شما را واگذارد، چه كسى بعد از او شما را يارى خواهد داد؟ و مؤمنان بايد فقط بر خدا توكل كنند. (آل عمران/160) »

(تفسير جامع، ج‏1، ص: 503 )

 

خذلان دشمنان اهل بیت ع از زبان روایات:

بحث یاری و حمایت از امام اختصاص به امام زمان عج ندارد بلکه به صورت یک اصل کلی در مورد همه ائمه ع و حجت های زمان وارد شده:

روایت شده از نبی اکرم ص

اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَى خُلَفَائِي وَ أَئِمَّةَ أُمَّتِي مِنْ بَعْدِي وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُمْ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُمْ وَ

 

اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُمْ وَ لَا تُخْلِ الْأَرْضَ مِنْ قَائِمٍ مِنْهُمْ بِحُجَّتِكَ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً أَوْ خَائِفاً مَغْمُوراً

 

لِئَلَّا يَبْطُلَ دِينُكَ وَ حُجَّتُكَ وَ بَيِّنَاتُكَ-

 

( الإحتجاج على أهل اللجاج/ ج‏1/ ص 69)

و پیامبر ص در خطابه جهانی غدیر نسبت به آن فرمان داده اند:

مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ أَعِنْ مَنْ أَعَانَهُ وَ انْصُرْ مَنْ

نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ‏ عَدُوَّهُ وَ كُنْ لَهُ وَ لِوُلْدِهِ وَ اخْلُفْهُ فِيهِمْ بِخَيْرٍ وَ بَارِكْ لَهُمْ فِيمَا أَعْطَيْتَهُمْ‏ وَ أَيِّدْهُمْ

 

بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ احْفَظْهُمْ حَيْثُ تَوَجَّهُوا مِنَ الْأَرْضِ وَ اجْعَلِ الْإِمَامَةَ فِيهِمْ وَ اشْكُرْ مَنْ أَطَاعَهُمْ وَ

 

أَهْلِكْ مَنْ عَصَاهُمْ إِنَّكَ‏ قَرِيبٌ مُجِيبٌ‏.

 

هر کس من مولای اویم این علی ع بر او مولاست پروردگارا هر کس اورا ولی خود قرار داد تو

 

نیز به عوض او را سر پرستی فرما و دشمن کسی باش که با وی عداوت ورزید و یاری کن

 

کسی که وی را یاوری نماید و یاورانش را نصرت عطا فرما و ترک کنندگان یاریش را به خود

 

واگذار. (الإحتجاج على أهل اللجاج، ج‏1، ص: 75)

 

پیامبر ص در مورد کسانی که از یاری ابا عبد الله الحسین خود داری نمودندچنین فرمودند:

«این فرزند من در سر زمین عراق کشته می شود پس هر یک از شما که در آنجا حاضر بود باید او را یاری نماید. سپس پیامبر ص چنین دعا نمودند: پروردگارا به خود وابگذار کسانی را که او را بی یاور می گذارند و قاتلینش را نابود گردان. ایشان را از آنچه در طلبش هستند برخوردار مکن.»

(مثير الأحزان باب 17 مولد الحسين/ص:16)

امام سجاد ع در پنجمین دعا از صحیفه سجادیه می فرماید:

«اللَّهُمَّ إِنَّكَ مَنْ وَالَيْتَ لَمْ يَضْرُرْهُ خِذْلَانُ الْخَاذِلِينَ، وَ مَنْ أَعْطَيْتَ لَمْ يَنْقُصْهُ مَنْعُ الْمَانِعِينَ، وَ مَنْ هَدَيْتَ لَمْ يُغْوِهِ إِضْلَالُ الْمُضِلِّينَ»

خداوندا، آن را كه تو يارى كنى به خذلان كس زيان نبيند و آن را كه تو بر او ببخشايى به منع كس نقصان نگيرد و آن را كه تو راه بنمايى به گمراهى كس از راه نرود.

از پروردگار حکیم طلب توفیق می نماییم که ما را نیز از جمله ناصرین و یاوران مولایمان در غیبت و ظهورش قرار داده و از این که مورد خذلان و سخط او واقع گردیم نگاه دارد.

 

ادامه دارد.