وارد شدن در سوراخی که پیشینیان داخل آن شده اند(2)

 

همانگونه که در مقدمه ذکر گردید عوامل مختلفی در پدید آمدن جریان سامری نقش داشته و به عنوان زمینه ی این رخ داد قابل بررسی می باشند که ما برانیم به برخی از آن ها اشاره نماییم:

-         غیبت موسی

-         هارون به عنوان مظلوم ترین شخصیت ماجرا

-         سامری و شخصیت شناسی او

-         گوساله ی طلایی به عنوان سمبل هواها و آرزوهای ارضاع نشده

-         موقعیت عمومی جامعه و جهالت عوامانه

-         دین و اعتقادات و جایگاه آن در بین عموم

***

غیبت موسی از جامعه به عنوان اساسی ترین عامل در ماجرای گوساله پرستی مورد توجه می باشد .

در واقع موسی به فرمان خدا به میقات سفر کرد تا بعد از عبادت و راز نیاز و انجام مناسک خاص، الواح و مکتوبات حاوی احکام و اوامر را دریافت و برای قوم خود به همراه بیاورد، تا با عمل به آن ها راه سعادت را بیابند.

وی پیش از سفر، برادر خویش هارون را که هم وزیر و وصی وی بود و هم معصوم و برگزیده ی خداوند، به نیابت از طرف خویش در میان قوم  باقی گذارد و مردم را به اطاعت از وی امر نمود و تاکید کرد که امر هارون امر موسی است و امر موسی هم امر خداوند؛ پس با خیال و خاطری آسوده به انجام عبادات مشغول گشت... ؛ سی روز گذشت و کم کم وقت بازگشت فرا رسیده و موسی خود را برای جمع آوری الواح آماده می نمود. حال آن که خداوند برنامه ی دیگری برای وی تدارک دیده و میهمانی تمدید گردیده بود! موسی باید همچنان در میعادگاه می ماند آن هم برای مدت ده روز متوالی دیگر!

این قضیه از دید امت موسی، برابر بود با به طول انجامیدن غیبت و تشدید شداید و فراهم آمدن بستری برای حوادث و رخ دادهای پیش بینی نشده!

غیبت خود مقوله ای متفاوت و پر فراز و نشیب است که اسرار اصلی آن را در پرده نگاه داشته بر ما مکشوف نساخته اند. لیکن به ما گفته اند که امتحان و غربال شدن مردم یکی از اصلی ترین رازهای  غیبت حجج الهی به شمار می آید. در مورد به طول انجامیدن سفر موسی ع به کوه طور نیز همین اتفاق افتاده بود.

معنای غیبت:

اساسا مفهوم غیبت زمانی شکل می گیرد که ارتباط مستقیم و دو طرفه از بین می رود و از این جا به بعد فرد باید بی آن که رو در رو ببیند و بشناسد، همچون پیش به پیروی و تبعیت از مولایش ادامه دهد. لذا  این دور شدن لزوما فیریکی نیست بلکه می تواند به معنای حذف شناسایی و معارفه هم باشد به این معنا که امام را ببینند و با او گفتگو کند، لیکن ایشان را به عنوان امام و حجت خداوند نشناسند چرا که در توان شناسایی و معارفه آن ها تصرف شده و پرده افتاده باشد.

تاثیر حضور:

مادام که ولیّ و فرستاده ی خداوند در میان مردم و با آن ها و در کنارشان است تاثیر مشاهده و شنیدن کلام و توجه به رفتار و عکس العمل و حتی شنیدن اخبار مربوط به وی ـ برای مردمی که دورترند ـ در آرامش و دلگرم شدن پیروان و تقویت ایمان و پایداری عقیده آنان نقش تعیین کننده ای خواهد داشت.

وقتی نماینده ی پروردگار ظاهر باشد و نه غایب، پیروان او هر زمان که اراده نمایند می توانند ولو با هموار کردن رنج طی مسافت و گذشتن از موانع و پشت سر نهادن دشواری های کم و زیاد، دیر یا زود توفیق دیدارش را به دست آورده و او را ملاقات نمایند، و یا حتی اگر هیچگاه چنین فرصتی را شخصا تجربه نکنند بازهم مشاهده ی آمد و رفت مردم به محضر آن حضرت و سوال و جواب و رد و بدل هدایا و رد و بدل نامه و عریضه و پیغام (ارتباط غیر مستقیم)... همه ی این ها روح حیات و زندگی در امت دمیده و باورها و اعتقادات مومنین را تازه و استوار نگاه می دارد.

اما در حالتی چون به میغات رفتن موسی که ارتباط ولی و حجت زمان با امت کاملا قطع گردیده و دیگر از چنین تاثیراتی خبری نیست و  امت خواهی نخواهی در معرض این خلأ قرار می گیرند.

لیک آیا کسی که با هیچ شرایطی موفق به دیدار و تماس و پرسش و پاسخ رو در رو با امام عصر خود نمی شود، مجاز به پشت نمودن به اعتقادات و رها کردن ایمان و اطاعت ولی زمان خواهد بود؟

به کدام وسیله و از کدام روش می توان ادعای پیروان را سنجید و  میزان خلوص اعتقادشان را دریافت؟

واقعیت ایمان و دروغین نبودن آن را به چه چیز می توان محک زد؟

آری خداوند ایمان گروندگان نسبت به حجت خویش را به غیبت محک می زند!

حساس ترین ابزار آزمون:

در واقع امتحان ایمان، و به میزان کشیدن ادعای مردمان و آزمون استقامت و پایداری ایشان در راه حمایت از فرستادگان الهی به هیچ وسیله و طریقی به خوبی غیبت قابل محک زدن نخواهد بود، لذا این سنت الهی ست که پروردگار هر از گاه نماینده ی خود را پس از آن که مردم به وی ایمان آورده و گردش جمع گشتند از میان آنان دور سازد.

با غایب شدن و کاسته شدن این تاثیرات حضوری، میزان پایبندی و عمق ایمان افراد نیز دچار تزلزل گشته و در خطر آسیب قرار خواهد گرفت مگر آن که این ایمان و اعتقاد و پایبندی واقعی و عمیق بوده و سطحی و تصنعی و به اصطلاح عاریتی نباشد.

این همان نکته  ایست که خداوند در مورد فقدان پیامبراکرم ص نیز بدان هشدار داده بود.

آل‏عمران : 144   وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى‏ أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى‏ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرينَ

محمد فقط فرستاده خداست و پيش از او فرستادگان ديگرى نيز بوده‏اند كه درگذشتند، آيا اگر بميرد و يا كشته شود شما به آيين گذشته برمى‏گرديد؟ و هر كس كه به گذشته بازگردد زيانى به خدا نمى‏رساند و به زودى خدا شاكران را پاداش خواهد داد

در علل الشرائع از حضرت موسى كاظم (ع) روايت كرده كه فرمود: هنگامى كه پنجمين امام از اولاد هفتمين امام پنهان گردد، براى حفظ ديانت خود پناه بخدا ببريد. مبادا كسى دين را از كف شما بربايد.

اى فرزند! صاحب الامر ناگزير از غيبتى است كه بعضى از معتقدين بوى از اعتقاد خود برگردند. غيبت او امتحانى است كه خداوند بندگان خود را بدان وسيله امتحان ميكند. اگر پدران و نياكان شما دينى صحيح تر از اين سراغ داشتند، از آن پيروى ميكردند.

در غیبت امام ، باید همچنان به تکالیف خود عمل کرد به بر طرف شدن این حجاب موقت امیدوار بود.

به این ترتیب اولین وظیفه ی شخص دائما چشم انتظار ماندن خواهد بود، بار احساسی انتظار را نباید نادیده گرفت، وقتی انسان انتظار می کشد انبوهی از احساسات گوناگون چون بیم و امید شادی و نشاط، یأس و تردید به درونش هجوم می آورند و گاه انگیزه و انرژی مثبت و زمانی بدبینی و نیروهای منفی را تجربه می کند. هر اندازه کسی که انتظارش را می کشیم، گرامی تر و امر او عظیم تر باشد این تلاطم احساسی نیز سنگین تر خواهد بود.

توقع این است که مؤمنین واقعی و کسانی که ایمان در تار و پود وجودشان ریشه دوانده و از باوری استوار برخوردارند، در مقابل ادامه یافتن غیبت و طولانی شدن انتظار، خود را نبازند، خسته نشوند، صبر و خویشتن داری از کف ندهند و گوش به نجواهای فریبکاران و شیاطین نسپارند. بلکه همچنان خطی را که درحال پیمودنش بودند ادامه دهند. اما این آسان نیست، ادامه ی این وضعیت و مواجهه با امواج احساسی از یک سو و رو در رو شدن با عوامل بیرونی ، آثار و نتایج متعدی بر شخصیت منتَظَر به جای می گذارد،که شدت و ضعف آن به روحیات او بستگی دارد. تا بسته به روحیه و زمینه ی قبلی چه عکس العمل هایی از خود نشان دهد صبور و دعا گو باشد یا مبتلا به استعجال و ... .

همه ی این مسائل حاشیه  زمینه مساعدی را برای فرصت طلبان و شخصیت های منفی همیشه در کمین جامعه -سامریان و سامری صفتان- ایجاد می کند... .

ادامه دارد.