حب و دوستی، بغض و دشمنی

چرا دشمنی؟ چرا کینه؟

وقتی که می توان نهال دوستی نشاند و عطر محبت پراکند، دامن دامن شکوفه های عشق افشاند، چرا نفرت؟چرا جدایی؟

آیا حقیقتاً ساختار وجودی انسان بگونه ای خلق شده است که فقط عشق و محبت بپراکند؟ آیا آدمی نمی تواند در مواردی دافعه داشته باشد و اظهار نارضایتی و عدم خشنودی نماید؟ اگر دوست داشتن و نداشتن و دشمنی کردن و نکردن جزء طبیعت بشر است، باید دید کدام دوست داشتن و کدام دشمنی کردن صحیح و پسندیده می باشد.

هر یک از ما به عنوان مسلمان وقتی کتاب آسمانی خود -قرآن- را مورد بررسی قرار می دهیم به عبارات زیادی برمی خوریم که حاکی از دوست داشتن و دوست نداشتن خداوندست، از جمله: «ان الله یحب»، « غصب الله علیهم و لعنهم»، «براءة من الله»، «ان الله بریئ»، «اولیاء الله»، «اعداء الله».

به علاوه در قرآن کریم نه فقط به حب و بغض خداوند اشاره شده بلکه در بسیاری از موارد انسان ها، مومنین و اهل تقوا امر شده اند به اینکه عده ای را دوست بدارند و گروهی را دشمن؛ دوستان خدا را یاری دهند و با دشمنان خدا مبارزه و جنگ نمایند، بنابراین مسلمان نمی تواند همیشه و همه جا مصداق این شعر باشد:

گرم شو از مهر و زکین سرد باش *******چون مه و خورشید جوانمرد باش

و اگر چنین باشد با دستورات خداوند مخالفت کرده ایم.

به عبارت دیگر عمل منطقی و عقلانی خط کشیدن روی حب و یا بغض ها نیست بلکه هم جهت کردن آنها با حب و بغض های خداوند در قرآن کریم است. ما نمی توانیم خود را مسلمان بنامیم در عین حال آنچه خداوند مورد تنفر قرار داده است را دوست بداریم و کسانی که محبت و اطاعت آنها را امر فرموده دشمن بداریم. اساسا دوست داشتن ها و دشمنی کردن های ما از دیگر احکام و دستورات و محتوای دینی ما جدا نیست، لذا در کنار نماز و روزه و حج و ... تولی و تبری نیز بر شیعه واجب گشته است. تولی یعنی پذیرش ولایت اهل بیت و جانشینان پیامبر(ص) و دوستی و اطاعت آن بزرگواران و تبری یعنی پرهیز و ابراز انزجار از دشمنان اهل بیت.

رسول گرامی اسلام(ص) در موارد بسیار، جانشینان خود را از جانب خداوند معرفی نموده و اسامی و خصوصیات هر یک را شرح داده و نکته ای را ناگفته نگذاشته اند. مشخص و مفصل ترین بخشنامه ی سراسری آن حضرت خطابه غدیر می باشد که در آخرین حج و بازگشت از خانه خدا در محلی بنام برکه غدیر در حضور بیش از دوازده هزار نفر از مسلمانان ایراد شده است.

رسول اکرم(ص) طی مفصل ترین سخنرانی ایام حیات خود که چند ساعت به طول انجامیده چندین نکته مهم را شرح و بسط و مورد تاکید قرار داده اند. از جمله اینکه :

- از جانب خود سخن نگفته بلکه از سوی پروردگار مأموریت دارند که فرمانی را ابلاغ نمایند.

- آن حضرت به معرفی علی(ع) و ائمه از نسل او پرداخته و ویژگیهای آن بزرگواران از قبیل علم الهی، قدرت، تسلط برحلال و حرام و احکام الهی و دیگر فضائل آنان را مفصلاً توضیح دادند.

- فرمودند آیات بسیاری از قرآن کریم به توصیف مسئله ولایت و تعریف و ستایش علی(ع) و ائمه از نسل او اختصاص یافته و این آیات را تفسیر و تبیین فرمودند.

- تأکید فرمودند که ولایت، ادامه و تکمیل نبوت بوده و بدون ابلاغ آن گویا رسالتی انجام نشده و وظایف پیامبری مورد بی توجهی قرار گرفته است.

آنگاه تصریح نمودند که :

«خداوندا ولی و سرپرست و دوستدار کسی باش که ولایت و سرپرستی علی(ع) و ائمه بعد از او را پذیرفته و آنها را قلباً دوست می دارد و دشمن کسی که با ولایت ایشان مخالفت نموده و با آنان دشمنی نماید».

درواقع دوستی و محبت این خاندان را اطاعت از امر خداوند حساب نموده و دشمنی و نپذیرفتن ولایت را دشمنی با خدا و تخطی از فرامین او دانستند.

به عبارت دیگر دوستی و محبت اهل بیت وظیفه هر مومن بوده و پاداش و اجر اخروی و بهشت جاودان به آن تعلق می گیرد و دشمنی با آنان و دوستی با دشمنانشان و دوری و ابراز انزجار نکردن از دشمنان این خاندان نشانه شرک و کفر محسوب و مستوجب عذاب و مجازات و آتش دوزخ می گردد.

و فرمودند:

«بر هر مسلمانی واجب است که این بخشنامه -خطابه غدیر- را دریافت و اجرا نموده و به دیگران نیز ابلاغ نماید».

درواقع یکی از وظایف مسلمان این است که سراسر عمر به ابلاغ و نشر فرمان رسول خدا(ص) بپردازد.

لازم به تذکر است که سند این بخشنامه -خطابه غدیر- در کتب اهل سنت نیز وجود دارد.

خلاصه اینکه مهمترین سند و جواز شیعه برای تولی و تبری بخشنامه و فرمان اکید و صریح پیامبر(ص) و خداوند است.

و اما لازمه پذیرش اسلام ایمان به قلب و اقرار و اظهار آن به زبان و عمل نمودن به فرامین الهی بوسیله تمامی اعضاء و جوارح می باشد بنابراین نه تنها قلب و فکر مسلمان باید پذیرای حب و بغض هایی که خدا و رسولش فرمان داده اند باشد بلکه زبان نیز آشکار و فصیح این دوست داشتن دوستان خدا و دشمن داشتن دشمنان او را ابراز و بیان نموده و مردم از او شنیده باشند و ارکان و جوارح فرد نیز باید موید اعتقادات قلبی او بوده و آن را به ثبوت رسانده باشند: پای او در مسیر حب و بغض الهی قدم برداشته، دست او با نوشتن مطالب و انجام عبادات و اعمال خاص با قلب او هم جهت گشته باشد.

به این ترتیب ما نمی توانیم مومن باشیم لیکن حدیث کسا را از کتاب ادعیه خود حذف نماییم یا لعن های زیارت عاشورا را نخوانیم.

اینکه جامعه نیازمند امنیت و آرامش بوده و باید با هموطنان و برادران اهل سنت خود زندگی مسالمت آمیز داشته باشیم، نکته ای بس مهم است و هیچیک از ما نباید زمینه کشمکش و اختلافات داخلی را فراهم نموده، موجبات صدمه و آسیب رسیدن به طرفین را پدید آوریم بخصوص اینکه دشمنان جهانی اسلام نیز مترصد چنین فرصتهایی برای ضربه زدن به بنیان و ریشه اعتقادات ما می باشند. لیکن حقیقت این است که هم زیستی مسالمت آمیز هیچ منافاتی با پایبندی و اطاعت از فرامین دینی ندارد و ما مأذون نیستم که خود را از محتوای معرفتی دینمان تهی نمانیم تا همسایگانمان از ما راضی و خشنود باشند با وجود این ما یعنی جهان تشیع آمادگی خود را برای بحث و گفتگوی مسالمت آمیز با برادران اهل تسنن و سایر فرقه ها اعلان می نماییم و پاسخگوی پرسش های آنان خواهیم بود.

از قضا یکی از اهداف الهی پایان بخشیدن به اختلافات بشر و گردآوردن آنها حول کلمه توحید می باشد. البته اختلافات بشری جنبه های متعددی داشته بخشی از آن به زندگی دنیوی و مادی آنها مربوط شده و بخش مهمتری به اختلافات فکری و اعتقادی و دینی انسان ها. و حضرت محمد(ص) به عنوان خاتم پیامبران بیشترین سهم را در این رفع پراکندگی و ایجاد وحدت در محتوای دعوت خود داشته و به تبع ایشان ائمه اطهار نیز همان شیوه را پیش گرفته اند به این صورت که:

اولاً: به شیعیان و پیروان خود امر فرموده اند که با پیروان سایر فرقه ها و مذاهب بحث و جدل و تندی و مرافعه نداشته باشند.

ثانیاً: با ترتیب محیطی آرام و فضایی مسلمت آمیز مخالفان شیعه را به بحث و گفتگو فرا خوانده و خود پاسخگوی شبهات و سوالهای آنان بوده اند.

ثالثاً: نکته مهم و قابل توجه در شیوه برخورد ائمه اطهار این بوده است که آنها هرگز محتوای مذهب و معارف دینی خود را فدای حفظ وحدت نساخته اند، بلکه به عکس مخالفان تشیع را به صراحت دعوت به بازگشت به فرمان پیامبر(ص) در زمینه پذیرش ولایت علی بن ابی طالب امیرالمومنین (ع) و ائمه از نسل او نموده و ایشان را از ادامه طریق باطل خود نهی کرده اند و از آن بزرگواران جز این نیز انتظار نمی رفته است چرا که تنها شیوه و روشی که ادامه دهنده راه و اعتقاد انبیاء الهی و پیامبر گرامی(ص) در زمینه رفع اختلافات جوامع و گردآوردن بشریت حول محور توحید و ایجاد وحدت واقعی به حساب می آید همین روش خواهد بود.

رابعاً: فراموش نکنیم که یکی از اهداف اساسی قیام و انقلاب امام عصر(عج) به هنگام ظهور، رفع تشتت و ایجاد وحدت واقعی خواهد بود کما اینکه در منابع دینی و ادعیه نیز به عباراتی مانند «جامع الکلم علی التقوی (جمع کننده سخن بر تقوی)»، «یلم به الشعث (برطرف کننده پراکندگی ها)» به چشم می خورد.

در پایان به روایتی از کتاب شریف اعتقادات صدوق به نقل از امام صادق(ع) اشاره می نماییم که فرمودند:

«هر که مخالفت با دین خدا نماید و دوستی با دشمنان خدا و دشمنی با دوستان خدا، بیزاری از او واجب است هرکسی و از هر قبیله ای که باشد.»

و نیز در بحارالانوار، ج۲۷، ص۵۸ آمده:

امام رضا(ع) فرمودند:

«کامل بودن دین، ولایت ما اهل بیت و بیزاری جستن از دشمن ماست. »

الهم العن الجبت و الطاغوت و النعثل